Havezate Schoonheten
Aan de oude weg van Deventer naar Luttenberg ligt het landgoed Schoon-heten. Dit landgoed ligt in de voormalige marken Heeten en Raalterwoold en is ruim 400 hectare groot. Het bestaat uit oude bossen, weilanden en akkergrond. Ook in Stegeren- een buurtschap in de gemeente Ommen - is grond in bezit.
Sinds het begin van de 17de eeuw woont de familie Bentinck op de Havezate. De eerste bewoner was Hendrik Bentinck, die veel grond, huizen en boerde-rijen kocht. In 1633 had hij genoeg grond en bezittingen om bij de Staten van Overijssel, Ridderschap en Steden, op de Hof te Wormgoer “recht van havezate” aan te vragen. Hij kreeg toestemming, op voorwaarde dat hij van De Hof - wat toen niet meer dan een boerderij was – een adellijke behuizing maakte. Hij bouwde echter omstreeks 1650 een geheel nieuw huis.
Nadat een deel van het koetshuis was afgebrand liet Volkier Rudolph Bentinck in de 18e eeuw aan het plein voor het Huis twee kwartcirkel-vormige bouwhuizen neerzetten. Deze langgerekte, voor Nederland unieke gebouwen dienden onder andere als opslagruimte voor de oogst en de stalling van vee, paarden of rijtuigen. Tegenwoordig worden ze gedeeltelijk bewoond. Tussen de gebouwen door had hij uitzicht op de vijver en de Sallandse heuvelrug.
Van de boerderijen op het landgoed zijn de luiken blauw en wit geschilderd, de kleuren van het familiewapen van de familie Bentinck. Door landschaps-architect P.W. Schonck liet Bentinck een tuin in Engelse landschapsstijl aanleggen. Ook kwam er een vaste brug over de gracht. Opmerkelijk is dat deze toegangsbrug niet recht voor het huis ligt maar aan de noordkant.
In 1919 is de tuin aan de zuidkant van het huis door architect Leonard Springer aangelegd. Vlakbij het huis is een grote moestuin met oude pruimen-, appel- en perenbomen. Achter het huis bevinden zich een ‘buitentuin’ en een ‘binnentuin’, die tegenwoordig meer als familietuin wordt gebruikt. In 1917 liet Anne Gerard Wolter Bentinck in de buitentuin een tennisbaan aanleggen.
Van Heeten naar Schoonheten rijdend staat aan de linkerkant van de weg een duiventil in een akker, die de ‘Duivenslag’ wordt genoemd. Het is een vierkante duiventil, drie bij drie meter groot. Hij staat op vier poten en is twee meter hoog. Op het puntige dak staat een torentje, met daaronder vluchtgaten. De buitenkant heeft een beschildering in de Bentinck kleuren, zandlopervormig, net als de luiken op de boerderijen.
Veel landgoederen hebben een ijskelder, zo ook Schoonheten. In 1819 liet Rudolph Floris Carel Bentinck een ijskelder bouwen. In deze ijskelder is in 1998 een Bechsteins vleermuis aangetroffen, voor zover bekend het enige exemplaar in Overijssel.
In de 19e eeuw werd het huis wit gepleisterd en uitgebreid. Ook werden drie gevels door baksteen vervangen. Van het oorspronkelijke huis is aan de buitenkant niets terug te vinden, alleen de gepleisterde en wit geschilderde achtergevel heeft nog sporen van de oorspronkelijke bouw.
